Stap 1 - voorbereiding

De natuurlijke dynamiek van een groep wordt pas zichtbaar wanneer jij, als trainer, je er niet teveel mee bemoeit. Concreet betekent het dat jij allerlei dingen niet regelt, waardoor de dynamiek in de groep z’n werk kan doen. Houdt daarbij wel in de gaten dat de fysieke en sociale veiligheid gewaarborgd blijven. Reserveer daarom een blok van minimaal een half uur in een training, waarin jouw sporters in kleine groepjes moeten samenwerken (bijvoorbeeld in tweetallen). Ook is het belangrijk dat je de groepjes regelmatig van samenstelling laat wisselen.

Stap 2 - observeren

Tijdens dit blok van 30 minuten is het de bedoeling dat je niet te veel op de technische uitvoering van de opdrachten gaat letten, maar vooral oog houdt voor de manier waarop de sporters met elkaar interacteren (of juist niet). Beperk je dus vooral tot het uitleggen van de opdrachten, het waarborgen van de fysieke veiligheid en eventueel het ‘licht’ verstoren van de natuurlijke dynamiek van de groep. Voorbeeld: Tijdens het observeren valt het jou op dat er een groepje van vier meiden (Kim, Lieke, Paula & Nina) is dat weliswaar steeds wisselt op jouw teken, maar dat altijd alleen onderling doet. Bij wijze van test vraag je ze om ook eens met andere groepsleden samen te werken, desondanks blijven bij de volgende twee wissels toch steeds als viertal bij elkaar. Voor een tweede test vraag je vier andere meiden (Linda, Jessy, Veronique & Claire) om bij de volgende wissel het initiatief te nemen om met het ‘clubje’ te mixen. Je ziet dat het vaste viertal zich met enige tegenzin laat opsplitsen, om vervolgens bij de wissel daarna weer elkaar weer onmiddellijk op te zoeken. Verder valt het je op dat ze als viertal veel netter en harder werken dan op het moment van opsplitsing.

Stap 3 – tekenen van een sociogram

Op basis van de manier waarop er steeds gewisseld wordt teken je een sociogram, waarbij de sporters die elkaar vaak opzoeken dicht bij elkaar worden ingetekend. Verder zet je de sporters die invloed of macht lijken te hebben op één of meer anderen hoger, dan degene die minder of zelfs geen invloed lijken te hebben. Op basis daarvan kom je tot de volgende ordening.

• Kim, Nina, Lieke & Paula zijn duidelijk een viertal, waarbij Kim degene met de meeste invloed lijkt te zijn binnen dat groepje.
• Het zestal Claire, Jessy, Karlijn, Marjolein, Linda en Veronique lijken op basis van gelijkwaardigheid met elkaar om te gaan.
• Linn en Anne sluiten af en toe aan bij het zestal en horen er dan ook echt bij, maar ze werken zeker zo vaak met z’n tweeën en lijken dat ook prima te vinden.

Stap 4 – Onderlinge beïnvloeding beschrijven

Op basis van het getekende sociogram en het geobserveerde gedrag ga je proberen om de onderlinge beïnvloeding te beschrijven. Let hierbij wel op dat je jouw eigen ideeën niet meteen tot vaststaande feiten promoveert, maar dat het hypotheses zijn waarvoor je in de trainingen erna bevestiging of ontkrachting gaat zoeken. In dit voorbeeld zijn twee zaken interessant.

• Kim heeft de meeste invloed binnen het viertal, zij bepaalt steeds wie met wie gaat samenwerken en hoe hard er gewerkt wordt. Als zij een bepaalde oefening leuk vindt, dan werken ze alle vier hard. Als zij tijdens de uitleg al aankondigt dat ze de oefening saai vindt, dan doen ze alle vier op halve kracht mee. Dezelfde dynamiek was zichtbaar toen ze zich lieten opsplitsen door Linda, Jessy, Veronique & Claire. Het was Kim die daar verbaal en met tegenzin (non-verbaal) ‘toestemming’ voor gaf, waarna iedereen een beetje aanmodderde. Daarbij duidelijk zichtbaar dat Linda, Jessy, Veronique en Claire dit niet leuk vonden, ze deden het slechts omdat jij als trainer het had gevraagd.
• Linn & Anne kunnen het samen goed vinden, maar lijken weinig aansluiting te vinden en te zoeken bij de anderen. Ze vinden het prima om samen te werken met het zestal en worden daar ook goed opgenomen. Ze zoeken nooit toenadering tot het viertal, maar lijken wel onder de indruk en onder invloed daarvan.

Stap 5 – Bevestiging zoeken van het sociogram en de onderlinge beïnvloeding

In de daaropvolgende trainingen bouw je af en toe momenten in waarop jij bewust weer even een stap naar achteren zet en de dynamiek gaat observeren. Zie je nog steeds dezelfde patronen? Zo ja, dan heb je een bevestiging van je eerdere observaties en voorzichtige conclusies. Zo nee, dan heb je opnieuw stof tot nadenken gekregen en moet je misschien wel letterlijk terug naar de tekentafel. Je kunt daarvoor overigens ook letten op de manier en de samenstelling waarin je sporters voor de training samenscholen, tijdens de training materialen halen, drinkpauze houden en na afloop weer richting de kleedkamer of de uitgang lopen. Naast dit alles is het natuurlijk ook mogelijk dat je een collega-trainer, -coach of ander staflid van de vereniging onopvallend kan laten meekijken.

In het hierboven uitgewerkte voorbeeld is Kim duidelijk degene met de meeste invloed in de groep, de normdrager. Over de norm die ze uitdraagt (en welke normen nog meer veel voorkomen) lees je in artikel #3, waarna we in artikel #4 beschrijven hoe jij je interventies vorm kan geven.

Andere artikelen uit de serie

Deel 1 - Beïnvloeding
Deel 2 - Groepsdynamisch observeren
Deel 3 -De ongeschreven regels
Deel 4 - Op welke wijze kun jij als trainer beïnvloeden (volgt)

Bronnen

[1] Ik in de wij (Dokman, I., van Beusekom, R., Oldeboom, I., Pepping-Poot, A.); 2018