Uit de praktijk

Het is augustus en hockeytrainer Morris heeft veel zin in het nieuwe seizoen. Zijn team bestaat uit fitte, vaardige en gemotiveerde spelers. Een aantal van hen speelde vorige seizoen al in dit team; de anderen zijn nieuw. De eerste trainingen verlopen zoals je zou verwachten: nog een beetje onwennig, elkaar wat leren kennen, en iedereen doet zijn best.

De eerste wedstrijd verloopt best goed: spelers weten elkaar te vinden, werken hard en winnen met 3-2. In de wedstrijden die volgen gaat het langzaam bergafwaarts. Spelers komen niet uit de verf, het team werkt niet optimaal samen en er worden onhandige keuzes gemaakt, ondanks de vele trainingen gericht op samenspel. Spelers tonen inzet, maar het komt er gewoon niet uit. Wat het team in potentie kan, laat het niet zien. Wedstrijd na wedstrijd eindigt in verlies.

Dit alles heeft invloed op de dynamiek in de groep. Morris merkt spanning, onrust en onvrede onder de spelers. Frustraties worden op een botte manier geuit. Sommige spelers worden onzeker, zowel in de teambesprekingen als op het veld. De eenheid die er in het begin even was, is verdwenen. Spelers komen alleen naar de training, ogen gericht op de telefoon, en vertrekken naderhand snel weer naar huis. Morris praat met het team, bedenkt leuke en afwisselende trainingen en probeert de moed erin te houden. Hij probeert erachter te komen wat er nu precies speelt, maar het blijft ongrijpbaar. Hij kan er zijn vinger niet op leggen. Herkenbaar?

Van -1 naar +1 gebeurt niet spontaan

In de organisatiepsychologie is veel bekend over effectieve teamprocessen en hoe je de dynamiek in teams positief kunt beïnvloeden. In de Nederlandse (top)sport wordt hier echter nog erg weinig mee gedaan. Aan het begin van het seizoen komen sporters bij elkaar in een team, waarbij vaak wordt gedacht dat ze vanzelf wel een team gaan vormen. Dat het een kwestie is van goed op elkaar ingespeeld raken, wat teambesprekingen en bijvoorbeeld een avond uit eten. De realiteit is: de ontwikkeling van een groep individuen naar een sterk, goed presterend team gaat vrijwel nooit vanzelf.

Een effectieve dynamiek leidt tot synergie: de prestaties van het team zijn beter (+1) dan je op basis van individuele kwaliteiten verwacht (0). In teams met een ineffectieve dynamiek vallen de prestaties juist tegen (-1). Dat is precies wat Morris meemaakte met zijn hockeyteam.

Hoe zit het met jouw team?

Het zijn lastige tijden. Veel sportteams hebben als gevolg van de verscherpte maatregelen hun trainingen (voorlopig) moeten staken. Je team bevond zich in een proces en dat is nu doorbroken. Dit betekent niet dat je met de teamontwikkeling nu even niets hoeft te doen. Doe dat juist nu wel! Want als de teamleden elkaar nu niet of nauwelijks zien en spelsituaties niet getraind mogen worden, is de kans groot dat de dynamiek verslechtert. Dat je merkt dat, op het moment dat de trainingen en competities weer hervat worden, het team een stap terug heeft gedaan in zijn ontwikkeling. En niet alleen dat: wie nu investeert in de ontwikkeling van het team tot één (h)echt team, komt straks beter uit de startblokken dan de concurrenten.

Analyseer je team

Begin met een analyse, door de volgende vragen te beantwoorden:

1. Hoe stond mijn team er vlak voor de gedeeltelijke lockdown voor?
   • 0: mijn team presteerde in trainingen en wedstrijden precies zoals je zou verwachten op basis van de individuele kwaliteiten.
   • -1: mijn team ging nog niet zo lekker en presteerde minder goed dan te verwachten was.
   • +1: mijn team presteerde nu al beter dan te verwachten was op basis van individuele kwaliteiten.
2. Waar kan het in de dynamiek van mijn team beter? Geef bijvoorbeeld een score (1 t/m 10) voor de volgende aspecten:
   • De mate waarin teamleden zich goed voelen in de groep en zichzelf durven te zijn.
   • De mate waarin het team een eenheid is (geen kliekjes).
   • De mate waarin teamleden hun (verschil in) mening uiten.
   • Communicatie op ‘het veld’.
   • De mate waarin teamleden elkaar verantwoordelijk houden en feedback (durven) geven.
3. Welke conclusies kan je trekken? Waar valt in jouw team nog winst te behalen?