Omgaan met spanning is op alle niveaus belangrijk

Praat met je sporters over wat ze nodig hebben

Met de Olympische Spelen en tal van WK’s en EK’s wordt 2024 voor veel atleten een spannend jaar. Om te kunnen presteren op dat hoogste wedstrijdtoneel, is het belangrijk dat een coach zijn of haar sporters voorbereidt op die wedstrijdspanning. Dat geldt voor coaches op alle niveaus, is de overtuiging van psycholoog Berber van den Berg.

Puzzel

Berber van den Berg weet met haar carrière van vijftien jaar als topturnster als geen ander wat wedstrijdspanning betekent. “Toen ik jong was wist ik niet goed wat ik met die kriebels en onrust in mijn hoofd moest. Toen ik ouder werd, ongeveer vanaf mijn zestiende, ging ik meer genieten van het werken naar zo’n wedstrijd toe. Dan dacht ik wel: kom maar op met die wedstrijd!”

Bij het onderdeel balk had ze een haat-liefdeverhouding met spanning. “Ik werd wel sterker van die spanning, maar bij balk is dat niet handig want dan gaat het meer om ritme en controle houden.” Ze heeft moeten leren omgaan met die stress. Toen ze na haar studie psychologie ging werken als psycholoog in de sport, kreeg ze dat ingewikkelde proces beter door. “Wat voor spanning je ook hebt, het gaat erom: Hoe blijf ik geconcentreerd op dat wat ik aan het doen ben? Hou houd ik mijn koppie erbij? Dat is een puzzel en dat is voor iedereen anders. Je kunt daar allerlei boekjes bij halen, maar het blijft maatwerk om net die praktische dingen te vinden die je sporter nodig heeft om houvast te vinden en hem of haar weer bij de les te krijgen.”

Managen

De coach speelt daar een heel belangrijke rol, zo niet de belangrijkste. “De coach is degene die een sporter het vaakst ziet. In de topsport nog vaker dan je ouders. De coach moet zo veel mogelijk kennis van en ervaring hebben met de training en zeker ook op het moment van de wedstrijd zelf om die spanning te managen. Het is belangrijk dat je als coach met je sporter praat over wat ze daarbij nodig hebben. En dat moet je ook terugbrengen naar de training. Welke elementen uit een wedstrijd kun je terughalen naar een training zodat je het hebt geoefend en onder druk wordt gezet in een training?”

Uitdaging

Dat kan door te oefenen met onverwachtse situaties, de druk op te voeren of door een extra trainingsload toe te voegen. “Het gaat er dan om dat je uitgedaagd wordt in je koppie. En het liefst dat het lijkt op wat je in de wedstrijd ook tegenkomt.” Als voorbeeld noemt Van den Berg een turnster die moeite heeft met spanning voor de onderdelen balk en vloer. “We laten haar bijvoorbeeld twee vloeroefeningen achter elkaar doen, wat extra zwaar is. Of we laten haar extra lang wachten, zoals je wel eens met de jury hebt. We voegen zo extra elementen toe, die de training moeilijker maken dan de wedstrijd. Zij krijgt daarbij de opdracht om een korte aanwijzing zoals recht afzetten of romp rechthouden toe te passen. Dit zorg ervoor dat de focus gaat naar wat ze wil gaan doen. Dit is dan weer de uitdaging om vol te houden onder moeilijke, zware omstandigheden.”

Goede impulsen

Wat het beste werkt is voor iedere sporter weer anders. Daar moeten coaches zich goed bewust van zijn, vindt Van den Berg. “Coaches hebben de grootste impact: zowel positief als negatief. Je kunt ook net het verkeerde zeggen, waardoor de druk wat wordt verhoogd. Omgaan met spanning is op alle niveaus belangrijk, en ook buiten de sport op bijvoorbeeld scholen relevant voor mentoren en begeleiders van topsportleerlingen."

Ezine NLCOACH

Dit artikel verscheen eerder in het ezine van NLCOACH (februari 2024). Het ezine biedt informatie en tools die je in 2024 nodig hebt om je als coach te blijven ontwikkelen. Bekijk hier het volledige ezine.