De mens Ton Boot is een geboren en getogen Amsterdammer. De basketballer Ton Boot werd op spartaanse wijze eveneens in Amsterdam ‘geboren’, op de pleintjes van de Oude RAI en het roemruchte Museumplein. Voordat Ton Boot naar school ging, pijnigde hij zijn lichaam iedere ochtend met het eindeloos herhalen van basketbal-fundamentals. Het nemen van 400 schoten was voor Boot niet afdoende; hij nam net zoveel schoten als nodig was om 400 keer raak te schieten...

Het basketbalveldje op het Museumplein werd overigens op 16 oktober 1954 feestelijk in gebruik genomen. Die dag vierde Ton Boot zijn veertiende verjaardag.

Met die voor hem zo typerende toewijding en grenzeloze inzet groeide hij uit tot een van de beste basketballers van Nederland. In de jaren vijftig, zestig en zeventig werd hij tussen 1957 en 1976 vijf keer landskampioen met de Amsterdamse clubs DED, The Wolves en Blue Stars. Bovendien won hij met FIAT Stars (de gesponsorde voortzetting van Blue Stars: de eerste zaalsportclub in Nederland met een shirtsponsor) de nationale beker en werd hij In 1968 en 1970 onderscheiden als topscorer van de Nederlandse Eredivisie. Na zeventien jaar onafgebroken in Amsterdam in de Eredivisie te hebben gespeeld, vertrok hij in 1973 naar EBBC Den Bosch. Daar rondde Ton Boot in 1976 bij Sperry Remington Den Bosch zijn actieve loopbaan af.

International

Op 1 april 1959 had Ton Boot tegen Spanje onder de Amsterdamse bondscoach Henk Aldenberg zijn debuut als international beleefd. Tussen 1959 en 1973 droeg hij in totaal 148 keer het oranje shirt. Gedurende die periode vertegenwoordigde hij Nederland op de Europese kampioenschappen van

1961 in Belgrado, van 1967 in Helsinki en Tampere en van 1975 in Split en Belgrado. Ook nam Boot als international deel aan de olympische kwalificatietoernooien van 1968 in Sofia en van 1972 in Haarlem en Amsterdam. Het Pre Olympisch Toernooi van 1972 in Amsterdam zorgde voor een geweldige boost van de basketbalsport in Nederland. De Nederlandse Basketball Bond benoemde Boot in 1975 voor zijn sportieve prestaties tot Lid van Verdienste, de één na hoogste bondsonderscheiding.

Meteen succesvol als coach

In 1970 maakte Ton Boot zijn debuut als coach in de eredivisie. Door een blessure gedwongen op de bank plaats te nemen bij Blue Stars, kon hij zich af en toe verdienstelijk maken als stand-in. In 1978 kreeg hij van de Bossche voorzitter Rinus de Jong de kans de formatie van EBBC onder zijn hoede te nemen.

Meteen in zijn eerste jaar als coach in de Brabantse hoofdstad vierde Ton Boot ongekende successen. Den Bosch eindigde als lijstaanvoerder in de competitie, overleefde ongeslagen de play-offs en werd voor het eerst in de historie kampioen van Nederland. In de Europa Cup II drong Boot met EBBC op spectaculaire wijze en ten koste van de ltaliaanse topclub Sinudyne Bologna door tot de finale. Op 22 maart 1979 stond EBBC in het Joegoslavische Porec tegenover de ltaliaanse grootmacht Gabetti Cantu. De Bosschenaren verloren de finale met 83-73. Het was de eerste en de enige keer dat een Nederlandse basketbalclub zou doordringen tot de finale van een Europees bekertoernooi.

De landstitel en het Europese succes waren aanleiding voor sponsor Nashua om ‘groot’ in het basketbal te stappen. Ton Boot bracht het kopieerbedrijf de sportieve successen die de naambekendheid in Nederland in negen jaar sponsoring van 16 naar 80 procent deden stijgen. Zowel in 1979 als in 1980 werd Boot kampioen met Den Bosch. In beide jaren werd hij ook uitgeroepen tot Coach van het jaar.

Sabbaticals

In de beginjaren van zijn coachcarrière bleef Boot (geschoold op de ALO) naast het basketbal gymnastieklessen verzorgen. Hij miste daardoor af en toe een Europese uitwedstrijd, wanneer zijn dagelijkse bezigheden vanuit het perspectief van zijn werkgever een hogere prioriteit verdienden te krijgen dan zijn inspanningen voor het basketbal. Bovendien nam hij steevast – ter voorkoming van een burn-out – een sabbatical year.

Die sabbaticals benutte Boot doorgaans om door intensieve studie zijn kennis van de sport en de psyche van de mens te vergroten. Hij maakte er eveneens een vaste gewoonte van die kennis op te doen bij vakgenoten in andere takken van sport. Niet om hun werkwijze te kopiëren, maar om hun manier van denken te doorgronden.

Gedurende zijn eerste sabbatical kreeg Ton Boot in februari 1981 de technische leiding over het Nederlands team. Met een onmogelijk korte voorbereiding, waarin slechts twee oefenwedstrijden waren gepland, presteerde hij als bondscoach eigenlijk boven verwachting, al slaagde Oranje er niet in op het EK-kwalificatietoernooi van 1981 in het Turkse Izmir en Istanboel hoge ogen te gooien. De NBB wreef zich in de handen bij het mislukken van de kwalificatie: nu kon de eigenzinnige Boot nooit meer zeggen dat hij van de bond de kans niet had gekregen…

België

In dienst van de puissant rijke Belg Rudolf Vanmoerkerke beproefde Ton Boot zijn geluk tussen 1994 en 1997 in België bij topclub Sunair Oostende. Ook hier bleek de ‘methode-Boot’ succesvol: in alle drie de seizoenen speelde hij met Sunair zowel in de finale van de play-offs als in de finale van de Beker van België. Boot bracht in 1995 de landstitel en in 1997 de nationale beker naar Oostende.

Na opnieuw een sabbatical year keerde Ton Boot in 1998 terug bij zijn oude liefde: Amsterdam. Onder zijn bezielende leiding dicteerde Ricoh Astronauts het Nederlandse basketbal. De ploeg werd met Boot in 1999, 2000, 2001 en 2002 landskampioen, veroverde in 1999 de NBB Beker en in 2002 de FEB Cup. Boot mocht uiteraard ook weer een turfje zetten in het rijtje ‘Coach van het jaar’.

Ook kampioen in Groningen

Groningen werd het laatste station voor Ton Boot als clubcoach op het hoogste niveau. Tussen 2003 en 2007 vierde hij uiteraard ook een landskampioenschap in het hoge Noorden. De titel van 2004 werd een jaar later bovendien gevolgd door de eindzege in de strijd om de nationale beker. Het kampioenschap in Groningen kreeg extra reliëf doordat Ton Boot als eerste basketbalcoach in Nederland door de sportkoepel NOC*NSF werd uitgeroepen tot Coach van het jaar. Voor Boot een onderscheiding van groot belang, omdat de prijs hem ten deel viel na een stemming onder collega-coaches.

Ridder

In 2007 zette hij een punt achter zijn imposante loopbaan als coach. Hij deed dat als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, een onderscheiding die hij op 28 april 2006 kreeg opgespeld voor zijn cruciale rol in de ontwikkeling en popularisering van de basketbalsport in Nederland.

Bij de eeuwwisseling werd onder auspiciën van de sportredactie van de Volkskrant de beste sportcoach van de eeuw gekozen. De keuze viel op Ton Boot... Hij liet daarbij een van zijn oude voorbeelden achter zich, want in zijn jonge jaren probeerde Boot Ajax-coach Rinus Michels op de voet te volgen.

Uitwisseling van ideeën

Bleven de duinen bij Schoorl altijd trekken, ook Amsterdam verloor niets van zijn aantrekkingskracht op Boot. Tussen zijn coachbanen bij Amsterdam en Groningen door was hij regelmatig te vinden langs de trainingsvelden van Ajax, waar hij het met Co Adriaanse en Ronald Koeman goed kon vinden. De interesse was wederzijds: Boot doceerde bij het Ajax van de wispelturige Zlatan Ibrahimovic over conflictbeheersing.

De wederkerigheid van het uitwisselen van waardevolle gedachten en ervaringen werd vooral in de Helderse coachperiode van Boot manifest. Regelmatig was een half tribunevak gevuld met topcoaches die elkaar ontmoetten rond de duels van Boot. Mannen als Hans Jorritsma, Marco Brouwers, Toon Gerbrands, Avital Selinger, Co Adriaanse, Joop Alberda, Peter Murphy en Louis van Gaal troffen elkaar met regelmaat.

Het onderwijzen van sport – op zijn geheel eigen wijze – heeft Ton Boot altijd na aan het hart gelegen. Al in augustus 1968 vroeg hij in zijn positie als gymnastiekleraar Piet Keizer op een veldje bij de Van Hogendorpschool schoolkinderen uit de Amsterdamse Staatsliedenbuurt voetballes te geven. Na afloop kregen die schoolkinderen uit handen van Ton Boot een herdenkingstegeltje aan de eerste Eurapa Cupfinale van een Nederlandse voetbalploeg, Ajax-AC Milan in het Estadio Santiago Bernabéu van Madrid. De inspirerende werking van sport, sporters en sportprestaties werd door Boot onmiddellijk op waarde geschat.

Analytisch vermogen

Nog steeds is Ton Boot met regelmaat ‘ergens’ in het land te vinden om zijn kijk op coaching met anderen te delen. Zijn universele visie op sport kwam tot voor kort aan bod in een wekelijkse column in De Telegraaf en in het zaterdagse sportforum van NOS Langs de Lijn. Met zijn uiterst scherpe analytische vermogen ventileerde Boot zowel op papier als door de microfoon zijn niets en niemand ontziende, onafhankelijke mening.

Ton Boot vertrouwde zijn gedachten over coaching al eerder aan het papier toe. Dat leverde in eerste instantie twee technisch/tactische boeken op over specifieke basketbalonderwerpen: de fast break en de man-to-man verdediging. Geheel belangeloos stond Boot de rechten van deze boeken af, waardoor zijn technisch/tactische zienswijze voor iedereen gratis toegankelijk is.

Een selectie van de Telegraaf-columns van Ton Boot werd gebundeld in de boeken Alles of niets (2002) en OverWinnen (2007). Parool-journalist Igor Wijnker portretteerde Boot in 2009 in het boek Ton Boot, bezeten. Zeer intrigerend was de NOS-documentaire De Kampioenenmaker, die in 2005 over Ton Boot werd gemaakt. Boot heeft de documentaire nooit gezien en zijn biografie nooit gelezen. De mening van anderen laat hem volstrekt koud.

Meer over Ton Boot:
Véél vragen aan Ton Boot, ter ere van zijn 80ste verjaardag.

Luister hier naar het interview van Humberto Tan met Ton Boot over Voorkom de Crisis! De methode-Ton Boot op NPO Radio 1.

Bekijk hier de NOS-reportage Ton Boot wars van schouderklopjes.

Kijk hieronder naar de NOS-documentaire De Kampioenenmaker.