Basisprincipes coachen

Structureel tot de top 10 beste sportlanden ter wereld behoren. Dat is de ambitie van Nederland. Ook in de podiumkunsten zoals muziek en dans willen we wedijveren met de wereldtop. Nederland blijft echter een klein land met beperkte middelen. Daarom zet het onderzoeksproject Training for Excellence in op het ontwikkelen van kwalitatief hoogwaardige trainingen. Met als doel om met minder geld en minder uren toch het maximale rendement halen, zonder blessures die vaak op de loer liggen.

Sporters die vertrouwen hebben in hun eigen kunnen, presteren over het algemeen beter. Ze stellen uitdagender doelen, twijfelen minder en zijn meer gefocust. Ditzelfde geldt ook voor teams: hoe groter het vertrouwen van de teamleden in de capaciteiten van het team als geheel, hoe beter het team presteert.

Natuurlijk, als trainer-coach ben je er ook om de jeugd technische en tactische vaardigheden bij te brengen. Maar het wordt steeds duidelijker hoe belangrijk het is voor de ontwikkeling van de sportertjes dat ze vooral plezier en zelfvertrouwen ervaren.

Wat heb je nodig om een goede trainer-coach te zijn? Tal van boeken en opleidingen zijn daarvoor op te noemen. Daar is nu een heel interessant thema aan toegevoegd: 'Stress: over stressregulatie en coaching'.

Je team gemotiveerd houden tijdens een succesvol seizoen is vaak geen probleem. Maar niet ieder team rijgt de successen aan elkaar, en dat is vaak terug te zien aan de motivatie van sporters tijdens trainingen. De inzet is net wat minder, evenals de focus. Dit gaat ten koste van de energie, het plezier en de ontwikkeling van de sporters.

Kijk eens naar beelden van vijf verschillende wereldtoppers in je eigen sport. Als je ze vergelijkt op een willekeurig gekozen technisch onderdeel is de kans groot dat je evenveel verschillen als overeenkomsten zal ontdekken in de manier waarop zij de beweging uitvoeren. Waarom besteden we als trainers dan zoveel tijd en energie aan het trainen op één ‘ideale’ technische uitvoering?

Veel sportteams en groepen sporters binnen RTC’s (denk aan sportklimmen, judo en turnen), hebben een handvol experts om zich heen. Dit begeleidingsteam bestaat vaak uit enkele coaches, een fysiotherapeut, een sportpsycholoog, een fysiektrainer en/of een teammanager. Alle aandacht en energie van dit begeleidingsteam gaat (uiteraard, zul je misschien denken) uit naar de groep sporters. Met de gedachte: ‘Full focus op de groep, zodat zij optimaal kunnen presteren.’

De eerste hoogleraar sportpsychologie van Nederland, Nico W. van Yperen, deelt sinds eind 2016 zijn ervaringen in blogs op www.SportScience.blog. Nu is er ook een boek van zijn hand: ‘Focus, vertrouwen en veerkracht en andere mentale aspecten van sport en presteren.’ “Het boek kan als naslagwerk dienen, maar tevens ondersteuning zijn bij een losstaande situatie.”

“Vanaf volgende week zal bij iedere wedstrijd gespeeld worden met verzwaarde voetballen (+200 gram), wordt het doel met 35 centimeter verlaagd en 50 centimeter versmald en wordt bovendien de buitenspelregel volledig geschrapt.” Klinkt onwaarschijnlijk, maar hoe zou jij met een dergelijke verandering omgaan als coach binnen jouw specifieke sport? Dit soort veranderingen hebben ongetwijfeld een sterke invloed op de gekozen strategie, speelstijl, communicatie en daarbij horende training. Hoe snel kun jij als coach schakelen, je aanpassen aan de nieuwe regels en creatief zijn in het bedenken van een oplossing met je team?

Coaching is communicatie. Op alle mogelijke manieren: verbaal en non-verbaal, in woord en in schrift, van de planning tot aan de actie. Alles in coaching draait om communicatie. Effectief communiceren is logischerwijs een hot topic. Maar als je gaat zoeken wat het precies is, raak je al snel in een eindeloze zoektocht verzeild.

Wie is de aanvoerder in jouw team? Wie heeft hem/haar die rol gegeven? En wat is daarbij doorslaggevend geweest? En heb je wel eens nagedacht over gedeeld leiderschap?

Iedere trainer kent wel zo’n sporter, laten we haar ‘Linda’ noemen. Ze heeft de naam ‘druk’ te zijn, staat altijd met een bal te stuiteren, plukt steeds aan de sporter naast zich en lijkt niet te luisteren naar de uitleg. Of een sporter als ‘Koen’, die juist het tegenovergestelde gedrag vertoont. Iemand die altijd passief is, waar je echt aan moet trekken en duwen om hem in actie te krijgen en van wie jij jezelf afvraagt of de batterijen leeg zijn. Allebei voorbeelden van gedrag dat je als trainer regelmatig kan tegenkomen.

Deze zomer werd het belang van de Beroepscode voor trainers en coaches nog maar weer eens benadrukt. De kwestie rond mogelijk grensoverschrijdend gedrag en fysieke intimidatie door coaches in het Nederlandse topturnen zorgde voor een hoop discussie. De Beroepscode zoals belangenvereniging NLcoach die propageert, zou wangedrag op voorhand moeten uitsluiten. NLcoach-voorzitter Paul van Ass riep daarna de sportwereld op de code te omarmen. “De code is een permanente spiegel die wij elkaar en onszelf constant moeten voorhouden”, zei hij in augustus in een interview op de website van NLCOACH. Van Ass krijgt bijval van collega-coaches.

Een jonge sporter heeft de selectie niet gehaald, reageert driftig op de scheids of ligt niet lekker in het team – daar wil je het met een ouder over hebben! Zulke gesprekken zijn ontzettend lastig, het is dus ook niet gek dat ik hierover in mijn praktijk als sportpsycholoog van zowel ouders als coaches veel vragen krijg: hoe kan ik zulke gesprekken het beste aangaan? Elke situatie kent natuurlijk zijn eigen context en nuance, maar de volgende acht aandachtspunten maken deze gesprekken prettiger voor alle partijen.

Op woensdag 23 september vond de eerste dag van de sportpsychologie plaats, vanaf nu een jaarlijks terugkerende dag tijdens de Nationale Sportweek. Bijna 20 sportpsychologen verzorgden die dag een activiteit en ook werd door een aantal sportpsychologen een e-book ontwikkeld. De komende tijd worden er verslagen van de activiteiten op www.dagvandesportpsychologie.nl geplaatst, inclusief eventuele terugkijklinks. Hieronder een verslag van Yara van Gendt, die een boeiende sessie over 'How to bounce back?!' gaf.

De Vereniging voor SportPsychologie in Nederland (VSPN) heeft vandaag (woensdag 23 september) uitgeroepen tot de Dag van de Sportpsychologie. Precies halverwege de NOC*NSF Nationale Sportweek staat de sportpsychologie centraal. VSPN-sportpsychologen geven verspreid door het land workshops en online cursussen voor sporters, coaches en eigenlijk iedere geïnteresseerde, jong en oud, top- of recreatiesporter. Want, zo zegt VSPN-voorzitter Mitchel Kevenaar: “Sportpsychologie is voor iedereen.”